Bài phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tại Asia Society New York hôm 22/9/2024 đã thể hiện sự thiếu hiểu biết cơ bản về những giá trị mà Hoa Kỳ và nhân dân nước này luôn theo đuổi. Mặc dù ông Tô Lâm nhấn mạnh sự phát triển trong quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, từ cựu thù đến đối tác chiến lược toàn diện, nhưng ông hoàn toàn bỏ qua những bất đồng cốt lõi về giá trị nhân quyền, tự do và dân chủ. Những vấn đề này không chỉ là những quan điểm khác nhau về chính sách, mà còn là nền tảng của một xã hội văn minh mà Mỹ, cùng với nhiều nước trên thế giới, đã và đang bảo vệ.
Giá Trị Phổ Quát: Dân Chủ, Tự Do và Nhân Quyền
Trong bài phát biểu, ông Tô Lâm ca ngợi sự phát triển trong quan hệ đối tác Việt – Mỹ, nhưng ông dường như không thấu hiểu những giá trị mà Hoa Kỳ và các nước dân chủ phương Tây coi trọng. Các quyền dân sự, quyền chính trị, và nhân quyền không phải là những yếu tố có thể đàm phán hay thoả hiệp chỉ vì lợi ích kinh tế hay thương mại. Các giá trị này là cốt lõi của sự thịnh vượng và ổn định dài hạn của bất kỳ quốc gia nào. Nếu Việt Nam tiếp tục né tránh việc bảo vệ và thực thi các quyền này, quốc gia sẽ gặp phải sự kháng cự từ cộng đồng quốc tế, dù quan hệ thương mại có phát triển đến đâu.
Điều mà thế giới, và đặc biệt là Hoa Kỳ, muốn nhìn thấy từ Việt Nam không phải là những lời hứa suông hay những lời biện hộ về những thách thức lịch sử. Thay vào đó, thế giới muốn thấy những hành động cụ thể nhằm cải thiện thực tế về tự do, dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam. Lời nói không còn đủ để xây dựng lòng tin hay tăng cường quan hệ đối tác; chỉ có những hành động cụ thể mới có thể thuyết phục được Hoa Kỳ và cộng đồng quốc tế.
Hành Động Cụ Thể Thay Vì Lời Nói: Đòi Hỏi Về Cải Cách Chính Trị
Trong bối cảnh quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, ông Tô Lâm cần nhận thức rằng sự tiến bộ của Việt Nam không thể chỉ dựa vào các cam kết về hợp tác kinh tế và thương mại. Thế giới đã đủ kiên nhẫn chờ đợi sự chuyển đổi chính trị ở Việt Nam. Nếu Việt Nam muốn tiếp tục hội nhập sâu rộng và thực sự trở thành một quốc gia có tầm vóc trên trường quốc tế, việc cải cách thể chế chính trị là điều không thể bỏ qua.
Hành động cụ thể mà Việt Nam cần thực hiện là khởi động các biện pháp để bảo vệ quyền tự do ngôn luận, quyền tự do báo chí và các quyền dân sự khác. Chính phủ Việt Nam cần đưa ra một lộ trình rõ ràng, minh bạch cho quá trình dân chủ hóa. Điều này không chỉ đáp ứng mong đợi của Hoa Kỳ mà còn là đòi hỏi của nhân dân Việt Nam – những người khao khát một xã hội tự do hơn, nơi mà mọi công dân đều có quyền tham gia vào việc quản lý đất nước.
Cải Cách Thể Chế Chính Trị: Không Thể Trì Hoãn
Việt Nam không thể tiếp tục trì hoãn cải cách chính trị nếu muốn tránh bị bỏ lại trong cuộc cạnh tranh toàn cầu. Cải cách thể chế chính trị không chỉ là yêu cầu từ phía Mỹ hay cộng đồng quốc tế, mà còn là nhu cầu nội tại của Việt Nam. Một chính phủ mạnh là chính phủ dám nhìn nhận những hạn chế của mình và sẵn sàng thay đổi vì lợi ích của quốc gia.
Hà Nội cần bắt đầu bằng việc cải cách pháp luật, mở rộng quyền tự do báo chí, tự do hội họp và tự do bầu cử. Các cơ quan lập pháp và hành pháp cần được tái cấu trúc để đảm bảo sự giám sát và trách nhiệm giải trình trong quản lý nhà nước. Bên cạnh đó, hệ thống tư pháp phải được cải tổ để đảm bảo tính độc lập và công bằng, nhằm bảo vệ quyền lợi của mọi công dân.
Bài Học Từ Các Quốc Gia Khác
Việt Nam không phải là quốc gia duy nhất đối mặt với thách thức trong việc cải cách chính trị. Nhiều quốc gia, từ Đông Âu sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh đến một số nước châu Á, đã trải qua những cải cách quan trọng và đạt được sự phát triển bền vững. Những nước này đã vượt qua những khó khăn về kinh tế và xã hội nhờ vào việc mở rộng quyền dân chủ và cải thiện tính minh bạch của chính phủ. Việt Nam có thể học hỏi từ những bài học này, đồng thời phát triển lộ trình dân chủ hóa phù hợp với bối cảnh của mình.
Việc không hành động chỉ dẫn đến sự tụt hậu trong môi trường cạnh tranh toàn cầu, nơi mà các nước tiến bộ nhanh chóng nhờ vào việc thúc đẩy quyền tự do và dân chủ.
Lộ Trình Dân Chủ Hóa: Tương Lai Của Việt Nam
Bài phát biểu của ông Tô Lâm nhấn mạnh nhiều về quá khứ và các thành tựu đã đạt được trong quan hệ với Hoa Kỳ, nhưng điều mà thế giới đang chờ đợi là một kế hoạch cho tương lai. Lộ trình dân chủ hóa của Việt Nam cần được thiết lập ngay từ bây giờ. Điều này có thể bao gồm việc mở rộng quyền tham gia chính trị, cải cách hệ thống bầu cử và tạo ra một xã hội dân sự mạnh mẽ, nơi mà quyền tự do ngôn luận, tự do lập hội, và tự do biểu đạt được tôn trọng.
Hà Nội cần nhìn nhận rằng việc duy trì một hệ thống chính trị khép kín chỉ dẫn đến sự bất mãn trong nước và mất lòng tin từ quốc tế. Sự thay đổi là không thể tránh khỏi, và cải cách chính trị là điều cần thiết nếu Việt Nam muốn thực sự hội nhập và phát triển trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng.
Câu hỏi cấp bách hiện nay là: Đến bao giờ ông Tô Lâm và ĐCSVN sẽ biến những hứa hẹn về cải cách thành những hành động cụ thể, để đáp ứng khát vọng “tự do, dân chủ và thịnh vượng” của nhân dân Việt Nam?
LS Vũ Đức Khanh
